vrijdag 23 oktober 2015

(N)ooit genoeg advies...

Adoptie en afstand: iedereen heeft er een mening over en een beeld bij. Het beeld van afstand en adoptie wordt in hoge mate door de media bepaald, waarbij met name uitwassen de pers halen. Ondertussen is adoptie en afstand niet alleen complex en emotiebeladen, het is ook heel strikt gereglementeerd. De Wet opneming buitenlandse kinderen ter adoptie (Wobka) is de adoptiewet die we sinds 1993 hebben. Deze ligt al lang onder vuur en het Ministerie van Veiligheid en Justitie is al ruim 10 jaar bezig met het herzien van deze wet. Daarbij gaan ze zeker niet over een nacht ijs en laten zich door velen adviseren. Dat klinkt goed toch? Of toch niet? 

Laten we eens kijken hoe veel advies het Ministerie heeft gevraagd over adoptie, de adoptieketen en de adoptieprocedures. Is er ooit genoeg advies of is er nooit genoeg advies? 

Laat ik eens een jaar of tien terug gaan in de tijd.  In 2004 verscheen het evaluatie rapport Wobka bedoeld als basis voor vernieuwing van de adoptiewetgeving. Onderzoek in opdracht van het WODC, uitgevoerd door Adviesbureau Van Montfoort. Dit werd een jaartje later gevolgd door een adviesrapport van Cap Gemini over vereenvoudiging van de adoptieketen. Regeringen wisselden, politieke verhoudingen wijzigden en er kwam een rapport van de Commissie Kalsbeek getiteld 'alles van waarde is weerloos' in 2008. Diverse concepten vernieuwde Wobka zagen het daglicht, maar geen enkel kwam veel verder dan de conceptfase. 
Er kwam een beleidsdoorlichting in 2012, een reactie op voorgenomen wijzigingen in de Wobka van de Raad voor de Strafrechttoepassing en Justitiële Jeugdbescherming in 2012 en er verschenen diverse flankerende rapporten over adoptie(na)zorg. Er kwamen diverse rapporten van de inspectie jeugdzorg, de gezamenlijke vergunninghouders publiceerden een kwaliteitskader en een samenwerkingsdocument. Wetenschappelijke publicaties werden onder de aandacht gebracht door ADOC en in de media is met name bij incidenten aandacht voor adoptie.
Het adoptieveld al dan niet samen met het Ministerie van VenJ organiseerde studiedagen over adoptie in de toekomst, adoptie anno 2020 , hoe het verder moest nu er meer special needs kinderen geadopteerd worden etc. etc. Veel werd geïnitieerd door het Ministerie van VenJ of in elk geval met aandacht door hen gevolgd en telkenmale waren gesprekken inspirerend en uitdagend zowel qua discussie als diversiteit. Aan beleidsmatige kennis, inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaring geen gebrek. 

Toch is er nog NIETS veranderd: waar zijn al deze degelijke rapporten gebleven? Waar is de handelingsbereidheid? Wat is het toch dat dit thema, interlandelijke adoptie, zo moeilijk, zo beladen maakt voor beleidsmakers en politici - te moeilijk om daadwerkelijk zaken te veranderen? Welk advies dat er in de afgelopen (ruim) tien jaar beschreven is, heeft het eigenlijk gehaald en tot beleidsaanpassingen geleid? Ik weet het niet - maar vrees dat de score heel laag is.... . Hoe kan dat? 
Mijn advies nu zou zijn om daar met de probleemanalyse te beginnen. Wat maakt dit thema, afstand en adoptie,  tot een van de meest complexe (in bestuurs-en beleidsopzicht dan wel) die er zijn? Wat bepaalt toch deze handelingsverlegenheid? 

De opdracht die er nu ligt aan wederom een nieuw adviesbureau met frisse blik en - voorzover ik  kon nagaan- zonder enige publicatie op het gebied van afstand en adoptie - is er een die ik in de afgelopen jaren dus al meerdere malen voorbij heb zien komen. Bijzonder om de herhaling van zetten te zien. Bijzonder ook omdat er een Staatscommissie Herijking Ouderschap is die in het voorjaar van 2016 gaat rapporteren. Hun advies omvat alle juridische vormen van ouderschap en naar verwachting zal dit ook aan aspecten van adoptie ouderschap raken. Dit kan (vergaande) implicaties hebben voor wetgeving, adoptieketen en dergelijke. Hoe past dit allemaal in elkaar? Past dit allemaal in elkaar?  

Scenario's ontwikkelen voor een toekomstbestendig adoptiestelsel is (alweer) de opdracht. Prachtig. Wederom start men met  een grondige probleemanalyse en daarna het in kaart brengen van problemen en wensen... wat klinkt dat bekend.... 

Ik ben heel benieuwd wat hier uit komt. Diep in mijn hart ben ik ook heel bevreesd. Advies vragen is wijs, onderzoek doen kan zeer nuttig zijn en kan veel inzicht geven maar... de vraag dient zich aan: wanneer hebben de beleidsmakers genoeg advies? Waarmee zijn de geadopteerden, adoptie- en afstandsouders daadwerkelijk het beste geholpen? Als er op grond van de gedegen rapporten (die ook in mijn kast staan overigens), de talloze wetenschappelijke publicaties en kennis en ervaring als uitvoerend orgaan (Centrale Autoriteit) zelf nog steeds geen koers uitgezet wordt, wat is het dan dat (her)nieuw(d) advies daar nog aan kan bijdragen? Wanneer moet je als overheid gewoon je nek uit steken, het gewoon gaan doen? Keuzes maken, uitvoeren, evalueren en bijstellen wat niet goed ging? 

Of is er voor deze complexe en beladen thematiek nooit genoeg advies?  

Anneke Vinke

Rapporten nalezen?
Hier zijn de links 
Wobka evaluatie: https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/evaluatie-wet-opneming-buitenlandse-kinderen-ter-adoptie-wobka.aspx
Evaluatie voorlichting adoptie https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/evaluatie-van-het-voorlichtingsprogramma-bureau-voorlichting-adoptie.aspx
Cap Gemini: http://parlis.nl/pdf/bijlagen/BLG4282.pdf
Commissie Kalsbeek: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2008/05/29/rapport-interlandelijke-adoptie-alles-van-waarde-is-weerloos
RSJ https://www.rsj.nl/advies/adviezen/2012/
Beleidsdoorlichting http://www.aoo.nl/downloads/2012-03-12-MVJ-a.pdf
Kwaliteitskader http://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/vhwu8uw1z0x7
Adoptienazorg  www.aoo.nl/downloads/Blauwdruk.pdf
Gezamenlijke vergunninghouders http://www.aoo.nl/downloads/2014-09-30-VA-a.pdf
Inspectie jeugdzorg https://www.inspectiejeugdzorg.nl/actueel/nieuws/nw_detail.asp?nw_id=436
Diverse documenten http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vii1dwwlc8zh
Staatscommissie https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2015/04/13/staatscommissie-herijking-ouderschap


Zelf de wetenschap er op naslaan? Www.adoptionresearch.nl


zondag 11 oktober 2015

Inkoop, verkoop en aanbestedingen

Met stijgende verbazing kijk ik het webinar terug dat meneer Robbe bij het NIP/NVO geeft over aanbestedingen in de jeugdzorg. https://www.onlineseminar.nl/nvo/webinar/9452/ondersteuning-
voor-vrijgevestigden-bij-inkoop-jeugdhulp/#watch
 Helder uiteengezet, niets nieuws. Woorden als 'spel'  en 'onderhandeling', 'macht in het ambtelijk apparaat' staan centraal.  Voor politici en adviseurs lijkt het inderdaad een groot spel, de 'transitiegame' - waarbij het speelbord vooral toegankelijk voor spelers van enige omvang. Voor adviseurs, die meer dan honderd gemeenten adviseren (en reken maar dat daar geen maximum tarief op zit), is dit allemaal kassa.

Voor vrijgevestigden is het maximale NZA tarief niet toereikend, zeker niet wanneer in vrije tijd ook nog eens onderhandeld en gelobbyd moet worden zoals meneer Robbe voorstelt. Een pleidooi voor de lobby: maar wie in de hooggespecialiseerde eenpersoonspraktijk heeft daar tijd voor? Wie betaalt mijn lobby-tijd?

Meneer Robbe lijkt te denken dat iedereen aan die tafel wil met de beleidsmedewerker. Wie zegt dat ik gecontracteerd wil worden.  Waarom zou ik dit willen? Zou ik nog meer willen vergaderen? Vergaderen is voor de talentlozen stelde de eigenaar van een in de jeugdzorg actief adviesbureau jaren geleden al en ik kan dat volledig onderschrijven. Vergaderen over inkoopvoorwaarden, omzet omvang e.d. lijkt op papier schuiven. De transitie is papier schuiven, aanbesteden is papier schuiven  - mind you onbetaald papier schuiven want dit moet in eigen tijd... en aan het contract zitten verplichtingen (omzet, betaling) vast. Wat levert zo'n contract nou op?

Voor mij, met permissie, niet veel. Mijn cliënten zijn zelfverwijzers. Mijn contract is met hen - ik wil met hen vrij zijn om afspraken te maken. Verantwoording leg ik af aan de ouders en aan de jongere en aan mijn beroepsverenigingen.

Hoe ver zijn we gekomen dat we jeugdzorg, een basaal recht van jeugdigen en hun ouders, als politiek spel en contracterings procedure zijn gaan zien? Hoe ver zijn we van de inhoud los geraakt dat therapeuten zoals ik moeten gaan lobbyen om dat te blijven doen waar we goed in zijn nl. diagnostiek en behandeling van problemen bij kinderen en gezinnen?

Hoe ver zijn we gekomen dat we hulpverleners dwingen om in termen van inkoop, verkoop, product, boeteclausules, verplichtingen in contracten waar ik wel of niet aan wil/kan voldoen,  cijfers aanleveren, input en output te gaan denken? Dat individuele praktijken dikke pakken papier mogen doorworstelen met allerlei voorwaarden en toestanden die niet passend zijn,  hulpverlenen niet faciliteren maar belemmeren? Dat hele dagen opgaan aan administratie en registratie wat per gewerkt uur een uur onbetaald werk betekent... was dat echt de bedoeling?

Hoe ver zijn we gekomen dat we de vorm, de hang naar controle, de waan van de politieke dag en de wens om minder geld te besteden aan jeugdzorg heilig hebben verklaard?

Een prachtig verhaal van meneer Robbe, die het zelf helemaal gelooft volgens mij, een helder betoog maar is dit echt goed voor kinderen en gezinnen? Is dit wat Nederland wil? Is dit wat wij als sector willen? Wat wij als academisch en post academisch opgeleiden nodig vinden om onze cliënten inhoudelijk goede zorg te bieden? Dienen we de cliënten beter nu de gemeenten het voor het zeggen hebben?  Onze beroepsverenigingen en overheid via het BIG register  kunnen uitstekend de inhoud van de zorg bewaken. Daar hebben wij als veld de ambtelijke aanbestedingsprocedures niet voor nodig. Sterker nog: daarvoor is vertrouwen en professionele autonomie nodig en geen ambtelijk apparaat versterkt door duurbetaalde adviseurs en juristen.

Het contracteringssysteem met boeteclausules en pagina lange voorwaarden is gestoeld op wantrouwen en controlezucht. Is dat wat we willen voorleven? Is dat hoe we onze maatschappij vorm willen geven?  Hoe we gezinnen die vastlopen willen benaderen? Daar waar vorm inhoud gaat bepalen, kan het niet anders dan tot een tweedeling in de zorg leiden: zij die kiezen voor inhoud, contractvrij blijven werken en zij die  - gedwongen - meegaan in deze race.

Het wordt hoog tijd dat de beroepsverenigingen een vuist maken, dat hoogopgeleide GZ psychologen en hun vakbroeders/zusters in vrije praktijken de regie weer naar zichzelf toehalen en conform hun beroeps eer en beroepscode kunnen werken. Graag tegen een eerlijk tarief (zie ook eerdere blogs).

Ondanks alle goede bedoelingen, het heldere webinar, blijf ik met een enorme kater achter: de randvoorwaarden voor het vak dat ik gekozen heb, waar ik goed in ben, zijn zo uitgehold dat echt goede beroepsuitoefening mij nagenoeg onmogelijk gemaakt wordt. Was dat nou echt de bedoeling van de transitie?