In de eerste week van juni 2016 was de Europese adoptiewereld bijeen op Euradopt 2016. Dat wil zeggen: uit 14 landen waren 26 bij Euradopt aangesloten adoptieorganisaties aanwezig. Aan de vooravond van hun tweejaarlijkse vergadering was er een tweedaags congres getiteld ‘the relevance of adoption’. Het congres werd georganiseerd door de drie aan Euradopt verbonden adoptiebemiddelaars in Nederland en ADOC, kenniscentrum adoptie en pleegzorg. Twee dagen zijn we gezamenlijk, deelnemers en sprekers, op zoek geweest naar de relevantie van adoptie.
Hoe relevant is adoptie nog? Is het achterhaald? Moet je wel adoptie willen? Als we interlandelijke adoptie willen, hoe wordt er dan samengewerkt? Al deze zaken kwamen aan bod. Zowel zendende als ontvangende landen konden iets laten zien van hun adoptiepraktijk. Belangrijk gegeven is dat er nog heel veel kinderen onterecht als ‘wees’ bestempeld worden en de belangrijkste jaren van hun leven doorbrengen in kindertehuizen. Onderzoeksgegevens lieten overtuigend zien hoe slecht dit is voor kinderen. Tehuisopvoeding borgt dan wel dat je in je eigen land blijft maar de prijs die betaald wordt is er een van forse groei-en ontwikkelingsachterstanden. Gezinsopvoeding helpt kinderen zich te ontwikkelen. Dat geldt voor opgroeien in (familie of netwerk) pleeggezinnen als in adoptiegezinnen. Iedereen is het er over eens dat interlandelijke adoptie de laatste optie is - maar ook een optie die niet eindeloos moet worden uitgesteld. Ontwikkeling wacht niet en kinderen kansen bieden om gemiste ervaringen in te halen, moet met gepaste spoed gebeuren.
Anno 2016 is het in Nederland zo dat 85% van de kinderen die geadopteerd worden een medische special need heeft - variërend van een operabele aandoening tot een blijvende (invaliderende) conditie. Dat vraagt extra zorg - de groep is klein, dus het pleidooi moet zijn om specialistische zorg te centraliseren..
Onderzoek liet verder zien dat adoptie meer permanentie en daardoor betere stabiliteit biedt dan pleegzorg. De cijfers van afgebroken plaatsingen liegen er niet om: tot 45% van de beoogd langdurige pleegzorgplaatsingen breekt voortijdig af. - deze cijfers zijn consistent en gelden helaas in meerdere Europese landen. De afbreukratio voor adoptie ligt vele malen lager, rond de 5% zo bleek uit Engels onderzoek. Als we daarbij de groepsgegevens nemen van ruim 1200 volwassen geadopteerden die in een korte survey aangaven dat zij overwegend tevreden zijn met hun adoptie, kan de conclusie niet uitblijven dat adoptie de meest succesvolle kinderbeschermingsmaatregel is die we kennen. De evidence base laat daar geen enkele twijfel over bestaan.
Maar... is dit op individueel niveau ook zo? Nou dat ligt wat ingewikkelder: discussies met zaal en een ervaringsdeskundig panel, maakten duidelijk dat de een zich wel maar de ander zich niet herkende in de onderzoeksresultaten. Ingewikkeld aan de discussie, die we al ruim dertig jaar voeren, is dat het honoreren van individuele ervaringen (de practice base) nooit helemaal kan passen bij gegevens die je vindt voor een groep geadopteerden (de evidence base) .
Wat mij betreft is het een niet meer waard dan het ander, maar is er een dialoog nodig om ervoor te zorgen dat de praktijk van beide kan profiteren en er ruimte is voor het gehele palet aan ervaringen, pijnpunten en goede ervaringen, die je tegenkomt in individuele adoptietrajecten. De zoektocht is wel hoe dat vorm te geven. Voorwaarde daarvoor is wat mij betreft ruimte bieden aan verschillende meningen, ervaringen, opvattingen, - zonder dat er gepolariseerd wordt. Polariseren en de ander afdoen als irrelevant is makkelijk en maakt een discussie pittig maar helpt het veld niet verder. Stellen dat hulpverlening alleen helpt als de hulpverlener ook geadopteerd is of boos worden omdat een onderzoeker ook persoonlijk betrokken is bij adoptie, is mij te kort door de bocht. Dan doen we de complexiteit van afstand en adoptie onrecht.. Elkaar echt ontmoeten en horen wat de ander te zeggen heeft is veel moeilijker maar noodzakelijk willen we adoptie echt relevant maken voor elk kind dat er mee te maken krijgt, voor de ouders en gezinsleden die adoptie een plek geven in hun leven.
Wat zijn de zaken die ik meeneem voor de praktijk, voor onderzoek, voor de discussie? Allereerst zou ik nu eindelijk wel eens de Value Base naar boven willen halen. Het ethisch-filosofisch debat is nodig. Thema’s als de ongelijke machtsverdeling tussen arm en rijk, tussen westen en de rest van de wereld, tussen ervaringsdeskundigen, beleidsmakers en onderzoekers, culturele diversiteit, geldelijk gewin of het not for profit werken en dergelijke kunnen niet meer vermeden worden. Wellicht dat hier over 2 jaar bij de volgende Euradopt conferentie in Rome aandacht voor kan zijn.
Op zoek naar de relevantie betekent dat we de vraag waarom we vanuit het perspectief van het kind adoptie wel of niet moeten willen moeten bespreken. Onder welke ethische en morele condities vinden we als landen die adopteren adoptie aanvaardbaar? Als we weten dat ca. 45% van de pleegzorgplaatsingen voortijdig afbreekt - moeten we dan niet heel snel binnenlandse adoptie - met nodige zorgvuldigheid omkleed - gaan opzetten? Wat doen we in arme donorlanden, kiezen we voor projecthulp of adoptie? Kunnen we kinderen met medische special needs ook helpen in hun eigen land zonder dat zij gestigmatiseerd worden en geen kansen hebben? Welke culturele verschillen zien we daarbij over het hoofd? Investeren we in binnenlandse ontwikkelingen of blijven wij kinderen weghalen uit deze landen? Wat hebben moeders nodig om hun kind niet af te hoeven staan? Wat hebben de ‘donorlanden’ nodig van het westen om de kinderen binnen het land een goed thuis te kunnen bieden? Wat kiezen we en vooral waarom kiezen we dat? Wat rechtvaardigt onze Europese keuze? Welk onderzoek is nodig om blinde vlekken te voorkomen? Welk beleid kan adoptie zo veel mogelijk voorkomen maar voor die kinderen waar geen andere weg voor is, faciliteren?
De overheid heeft hierin een cruciale rol: hoe faciliteert zij adoptie? Welke kwaliteitseisen stelt elk land aan de bemiddelende organisaties? Hoe kan het dat sommigen wel en anderen niet lid zijn van Euradopt? Geldt dat dan niet als een internationale Europese standaard? Daar ligt een taak voor Veiligheid en Justitie. De herziening van de adoptieweg (Wobka) ligt al sinds 2004 op
de stapel....
Dan hebben we nog de nazorg... geregeld op lokaal niveau volgens een volkomen ondermaatse handreiking adoptienazorg gefaciliteerd en dat terwijl op dit moment 85% van de binnenkomende kinderen special needs heeft? Dat vraagt om een gespecialiseerde, gecentraliseerde adoptiezorg die niet ophoudt bij de leeftijd van 18, maar door kan gaan tot in de volwassenheid. Adoptie stopt immers ook nooit. Het is er. Als er specifieke adoptiegerelateerde vragen zijn, is het dus belangrijk bij specialisten terecht te kunnen of je nu 2, 20, 40, 60 of 80 bent! Daar ligt een taak voor VWS!
Afstand en adoptie zijn onderwerpen die iedereen ‘interessant’ vindt. Dat geadopteerden als groep daar een goede weg in hebben kunnen vinden, vind ik oprecht goed en belangrijk nieuws. Nieuws dat inderdaad beleid mee vorm mag gaan geven wat mij betreft. Maar niet zomaar, want er is een groep geadopteerden die intensieve hulp nodig heeft, een groep die worstelt met allerlei aspecten van hun adoptie. Het is een (kleine) minderheid volgens de onderzoeken, maar hun behoeften verdienen ook aandacht en als zij willen specialistische zorg!
De zoektocht naar de relevantie van adoptie moge positief beantwoord zijn, de kanttekening dat onderzoek de prijs die op individueel niveau betaald is voor de tevredenheid nooit kan blootleggen blijft op zijn plaats. Dat is wel de prijs die ik van dichtbij meemaak in mijn klinische praktijk. Immers: "While most adoptions work well, no adoption is simple.” Hoe gaan we daar dan mee verder als praktijk, in onderzoek en in beleid? Daar is het laatste woord nog lang niet over gezegd . Dat vraagt allereerst een helder standpunt van de overheid EN het bundelen van krachten, van iedereen die bij adoptie en afstand in Nederland betrokken is.
© Anneke JG Vinke 9 juni 2016
Geen opmerkingen:
Een reactie posten